In het gloednieuwe gebouw van het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft gaven Elly van der Linden en Peggy Ong onlangs deel I van de workshopserie Values in Healthcare. Het was de eerste keer; een vijftiental medewerkers van het ziekenhuis had zich ingeschreven. De waarde die deze middag centraal stond, was veerkracht. Ter illustratie van het belang van het ontwikkelen en inzetten van waarden in de gezondheidszorg presenteerde Marjon Steenbeek, secretaris van de Stichting Global Hospital Nederland, de werkwijze in het Global Hospital in Mount Abu. Daniëlle van Winden, AIOS op de spoedeisende hulp in Delft, vertelde over haar ervaringen als vrijwilliger op Lesbos.

Tekst: Ellen de Vries

Het initiatief voor deze workshopmiddag kwam van prof. dr. Carina Hilders, directievoorzitter van de Reinier de Graaf Groep. Zij is al veel langer de mening toegedaan dat de gezondheidszorg over veel meer zou moeten gaan dan over de technische en materiële kwaliteit van de medische handelingen en over geld. Daarvoor wil ze zich dan ook actief inzetten.

Care from the heart
Mede in dat kader is Carina anderhalf jaar geleden zelf een week naar het Global Hospital in India geweest, om de gynaecoloog aldaar te leren werken met een hysteroscoop, een apparaatje waarmee de arts met een cameraatje in de baarmoeder kan kijken. [Een interview met Carina over dat verblijf in India staat hier.] Sterk onder de indruk van de care form the heart die wordt gegeven in het Indiase ziekenhuis, die ze dagelijks aan den lijve ondervond, kwam ze terug naar Delft, vastbesloten om hier soortgelijke impulsen te gaan geven.

Veerkracht ontwikkelen
“Mijn ambitie is: met het Reinier de Graaf Gasthuis de beste zorg van de regio leveren”, vertelde ze in haar inleiding tot de workshop. “Dan is het vooral de uitdaging om, ondanks alle hectiek, bij jezelf te kunnen blijven, je niet te laten afleiden door de waan van de dag en zo de écht belangrijke dingen de échte aandacht te geven die deze verdienen. Telkens de vraag stellen: Waar gaat het bij deze patiënt om? Wat is voor hem of haar belangrijk in de hulpvraag waarmee hij of zij komt? Wie is deze mens? Wordt hij wel beter van de interventie die ik voor ogen heb? Maak weer contact van mens tot mens, van hart tot hart, en laat dus ook je eigen gevoel toe. Voel de vreugde bij een mooie geboorte, ervaar het verdriet bij een overlijden. Dat kún je, ook als je daarnaast gewoon je professionaliteit behoudt. Daar is veerkracht voor nodig, en die kun je ontwikkelen.”

Geen burn-outs
Als je op deze manier kunt werken, vanuit je eigen intrinsieke motivatie en mét toelating van je gevoel, kost het ziekenhuiswerk geen extra tijd (zoals wel eens gedacht wordt) en vooral: geen inspanning, zo hield Carina haar gehoor voor. “Burn-outs komen niet of nauwelijks voor in het Global Hospital. Dáár wil ik hier in Delft ook graag naartoe.” Overigens hoeft het Reinier de Graaf Gasthuis zeker niet bij nul te beginnen als het gaat om de ontwikkeling van waarden: uit de NIAZ-audit is nét nog gebleken dat het ziekenhuis een open cultuur kent, waarin authenticiteit en enthousiasme al duidelijk ervaren worden en waarbij verbinding zeker een belangrijk thema is. De prettige sfeer in het nieuwe gebouw, die beslist niet alleen door het gebouw an sich wordt bewerkstelligd, werd direct beaamd door de ‘gasten van buiten’ onder de workshopsbezoekers.

Deelnemers aan de workshop tijdens een reflectieoefening.

Uitwisselingen
Nog los van het introduceren van care from the heart op basis van bewust geïntegreerde waarden in het Reinier de Graaf Gasthuis wil Carina ook internationale uitwisselingen van het medisch personeel stimuleren. Zelf ging ze niet alleen naar India, maar ook al naar Suriname; het maakte haar opnieuw bewust van de enorme rijkdom van de ziekenhuiszorg in Nederland. In materieel opzicht. Want wat Carina leerde van de ‘arme’ ziekenhuizen waar ze meeliep, was dat je met heel weinig middelen toch héél goede zorg kunt leveren, en dat een enorme compassie voor de patiënten, hun familie en de collega’s daarbij centraal staat – iets waar wij in Nederland weer van kunnen leren.

Medewerkers van het Reinier de Graaf Gasthuis die graag een dergelijk ervaring willen opdoen, zullen hun directievoorzitter dan ook aan hun kant vinden om dat mede te faciliteren, zo hield Carina de aanwezigen voor. Zij hoopt bijvoorbeeld binnenkort een groep verpleegkundigen een week te kunnen laten meelopen in het Global Hospital.

Bijzondere eigenschappen
Marion Steenbeek van de Stichting Global Hospital Nederland benadrukte nog eens de bijzondere eigenschappen van het Global Hospital:
gratis zorg voor wie anders geen zorg kan betalen (en dat is in Rajasthan maar liefst 80% van de bevolking!);
holistische zorg, oftewel: een combinatie van allopathische zorg geleverd door ‘normale’ specialisten en verpleegkundigen met zowel homeopathische als ayurvedische zorg;
allerhande projecten ‘in de regio’: grote bussen trekken erop uit richting de verst afgelegen dorpen, om daar onder andere staaroperaties te verrichten en indien nodig mensen mee terug te nemen naar het ziekenhuis, en er zijn zowel een speciaal oogziekenhuis als enkele dependances opgezet.
Maar ook Marion benadrukte dat het állerbijzonderste van het Global Hospital is: de care from te heart, zoals wordt uitgelegd in het filmpje Bringing Back Smiles.

Vrijwilligster op Lesbos
De aanwezigen werden nog verder geïnspireerd door het verhaal van Daniëlle van Winden, arts in opleiding tot specialist op de Spoedeisende Hulp in Delft, die onlangs als vrijwilligster op het Griekse eiland Lesbos hielp bij de opvang en medische verzorging van vluchtelingen. Als je het over veerkracht hebt, zo vond zij, dan kun je je geen beter voorbeeld indenken dan die vluchtelingen, die huis en haard plat gebombardeerd zagen worden, die zich vaak bedreigd en opgejaagd voelden in Turkije, die hun leven niet zeker waren op hun gammele bootjes midden op zee, en die – eindelijk in het ‘veilige’ Europa aangekomen – nóg talrijke teleurstellingen en beproevingen te wachten zouden staan. Daarbij viel dan de ook niet geringe veerkracht van de vrijwilligers, onder wie zijzelf, in het niet, wilde ze maar zeggen.

Iedereen kan het!
De eigenlijke workshop rondom het thema veerkracht betrof een mix van uitleg over wat deze waarde vooral inhoudt (met praktijkvoorbeelden) en reflectieoefeningen, waarbij bovendien ruimte was voor uitwisseling. Belangrijk om te weten is in elk geval dat veerkracht een aspect is van eenieders bewustzijn; dat iedereen het dus in zich heeft en kan ontwikkelen. En dat kan vanaf het moment dat je je hiervan bewust bent. Dan wordt het een kracht, die je in staat stelt je “te verbinden met je persoonlijke bronnen van kennis, groei en betekenisverlening”, zoals emeritus professor Seydel het formuleert. Het is bewezen dat mensen succesvoller zijn naarmate ze veerkrachtiger zijn – het is dus de moeite waard om veerkracht te ontwikkelen!

Positieve levenshouding
Veerkracht is vooral sterk verweven met een positieve levenshouding en met het zien dan wel scheppen van (nieuwe) kansen en mogelijkheden. Ook zelfwaardering, zelfacceptatie of zelfs zelfliefde kwamen naar voren als nauw gelieerd aan veerkracht. En veerkracht is inmiddels noodzakelijk gebleken voor intense gezondheid, zoals inmiddels zelfs de WHO heeft geconcludeerd: het is als voorwaarde voor mentaal welbevinden opgenomen in de uitgebreide gezondheidscheck die deze organisatie in 2015 heeft verspreid (‘Pijlers voor positieve gezondheid’).
Veerkracht gaat overigens niet alleen over individuen, maar ook over teams en afdelingen. Ook die beschikken al of niet over een gezonde dosis veerkracht, en ook dat kun je ontwikkelen zodra je je er bewust van bent.

Vervolg
Kortom: het was een heel boeiende en veelzijdige middag, in het Reinier de Graaf Gasthuis! Een middag die waarschijnlijk een vervolg gaat krijgen, aangezien het programma Values in Healthcare dat werd toegepast, nóg een aantal verrijkende waarden kent, waarvan bewuste bestudering de care from the heart alleen maar verder kan bevorderen – ook in Nederland!

Marjon Steenbeek, secretaris van de Stichting Global Hospital Nederland, bedankt Carina Hilders, directievoorzitter van het Reinier de Graaf Gasthuis.